Τι είναι το ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ

Κείμενα-Λόγιοι-Σχολές

Το ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ είναι ένα ολοκληρωμένο πληροφορικό σύστημα, το οποίο διαχειρίζεται με ενιαίο τρόπο ιστορικές πληροφορίες, που αφορούν την ελληνική παιδεία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες του 17ου, του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα.

Περιλαμβάνει τρεις μεγάλες κατηγορίες τεκμηρίων:

  • Έντυπα βιβλία και χειρόγραφα, στα οποία εκφράζεται η πνευματική παραγωγή της περιόδου. Το σύνολο των τίτλων παρατίθεται σε αναλυτικό κατάλογο με όλες τις σχετικές βιβλιογραφικές πληροφορίες. Οι χρήστες του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ μπορούν να πραγματοποιήσουν αναζήτηση με βάση οποιαδήποτε από αυτές τις πληροφορίες. Όλα τα έντυπα βιβλία είναι ψηφιοποιημένα, όπως επίσης και ορισμένα χειρόγραφα. Οι χρήστες μπορούν να πλοηγηθούν στο περιεχόμενό τους, να τα εκτυπώσουν τμηματικά ή συνολικά ή ακόμα να μεταφέρουν στον υπολογιστή τους ένα αντίγραφο σε μορφή PDF.
  • Βιογραφικές πληροφορίες για τους ελληνόφωνους λογίους, που έζησαν και έδρασαν κατά το 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι βιογραφίες αυτές είναι ολοκληρωμένα κείμενα, που έχουν προκύψει από την επισκόπηση της σχετικής δευτερογενούς βιβλιογραφίας. Σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχουν αναλυτικές πληροφορίες για τις μετακινήσεις των λογίων στον ευρύτερο βαλκανικό και ευρωπαϊκό χώρο. Οι χρήστες του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ μπορούν να εκτελέσουν και σε αυτή την περίπτωση αναζήτηση με ποικίλα κριτήρια είτε για να εντοπίσουν τις διαδρομές των λογίων είτε για να προσδιορίσουν τις δραστηριότητές τους σε διάφορες φάσεις της σταδιοδρομίας τους (διδασκαλία, ταξίδια, συγγραφή και έκδοση βιβλίων κ.λπ.)
  • Αναλυτικές πληροφορίες για τις ελληνικές σχολές και σχολεία, που λειτούργησαν είτε στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είτε στις παροικιακές κοινότητες. Μεγάλο μέρος του σχετικού υλικού αντλήθηκε από το κλασικό έργο του Τρ. Ε. Ευαγγελίδου, Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας, ένα βιβλίο γραμμένο το 1936, σημαντικό στην εποχή του, οι πληροφορίες του οποίου, όμως, χρειάστηκε να ελεγχθούν εκ νέου. Έτσι, έγινε προσπάθεια να συνδυαστούν οι πληροφορίες αυτές με μαρτυρίες προερχόμενες και από άλλες πηγές. Ο κατάλογος που έχει προκύψει περιλαμβάνει, εκτός από τις βασικές πληροφορίες για κάθε σχολή (τόπο και περίοδο λειτουργίας, είδος εκπαιδευτικής δραστηριότητας), ονόματα δασκάλων, μαθητών και χορηγών. Οι χρήστες του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ μπορούν και εδώ να πραγματοποιήσουν αναζήτηση με ποικίλα κριτήρια, που αφορούν την εκπαιδευτική δραστηριότητα της εποχής, αλλά επίσης μπορούν να εμπλουτίσουν τα αποτελέσματα της αναζήτησής τους με σχετικές πληροφορίες, τις οποίες θα αντλήσουν από τις δύο άλλες κατηγορίες τεκμηρίων.

Λεξικά

Στο πλαίσιο του προγράμματος έχουν καταρτηστεί δύο λεξικά τα οποία αποτελούν εργαλεία στα χέρια του μελετητή-ερευνητή:

  • Το Ιστορικό λεξικό φιλοσοφικών κι επιστημονικών όρων, αντλεί το υλικό του από ελληνικά φιλοσοφικά και επιστημονικά κείμενα, που τυπώθηκαν μεταξύ 1600 και 1821 και βρίσκονται καταχωρημένα στην ψηφιακή βιβλιοθήκη ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ. Περιλαμβάνει όλους τους κύριους όρους φυσικής φιλοσοφίας, μαθηματικών, γεωγραφίας, «εμπορικής επιστήμης», φυσικής ιστορίας και φιλοσοφίας. Οι ορισμοί του λεξικού συντάχθηκαν μέσα από τη συνθετική μελέτη των αποσπασμάτων όπου απαντούν οι σχετικοί όροι, γι’ αυτό και σε πολλές περιπτώσεις καθίσταται αναγκαία η επισήμανση της πολυσημίας των όρων και της μεταβολής του περιεχομένου τους με την πάροδο του χρόνου.
  • Το Ευρετήριο Επιστημονικών Όρων περιλαμβάνει όλες τις περιπτώσεις εμφάνισης ενός μεγάλου αριθμού σημαντικών επιστημονικών όρων στα έργα φυσικής φιλοσοφίας του 17ου και του 18ου αιώνα. Το αποτέλεσμα αυτό επιτυγχάνεται χάρη σε ειδικό λογισμικό που επιτρέπει την αναγνώριση λέξεων μέσα στις ψηφιοποιημένες εικόνες των βιβλίων της βιβλιοθήκης ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ. Οι όροι που εντοπίζονται συνδέονται αυτόματα με τις σελίδες των έργων στα οποία απαντούν. Έτσι, ο ερευνητής όχι μόνο είναι σε θέση να γνωρίζει την ύπαρξη και τη συχνότητα χρήσης διαφόρων επιστημονικών όρων, αλλά και να μεταβαίνει στα σημεία όπου εμφανίζεται ο κάθε όρος και να εξετάζει το εννοιολογικό περιβάλλον εντός του οποίου αυτός σημασιοδοτείται. Η χρήση του Ευρετηρίου Επιστημονικών Όρων αναμένεται να συμβάλει αποφασιστικά στη μελέτη της διαμόρφωσης και της εξέλιξης του επιστημονικού λεξιλογίου στην ελληνική γλώσσα. Το Ευρετήριο των επιστημονικών όρων που βασίζεται στη συνεχή ανανέωση των ψηφιοποιημένων πηγών του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ και συνδέει δυναμικά τα κείμενα με τους όρους.

Επισημειώσεις

Οι πιστοποιημένοι χρήστες του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ μπορούν να εμπλουτίσουν το περιεχόμενό του με παρατηρήσεις και νέες πληροφορίες ή να σχολιάσουν και να διορθώσουν τις ήδη υπάρχουσες. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να εγγραφούν συμπληρώνοντας τα στοιχεία τους στα αντίστοιχα πεδία της σελίδας ο Λογαριασμός μου (η σύνδεση βρίσκεται στο πάνω δεξί μέρος της οθόνης). Όταν λάβουν τη σχετική πιστοποίηση θα είναι σε θέση να στείλουν στο διαχειριστή του συστήματος τις παρατηρήσεις τους, οι οποίες αφού ελεγχθούν από την επιστημονική ομάδα του ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ θα αναρτηθούν στην κατάλληλη θέση με τη μορφή επισημειώσεων.

Εταίροι

Το ΚΑΤΟΠΤΡΟ αποτελεί συνεργασία των:
  • ΜΙΘΕ
    Επιστημονική επιμέλεια: Κώστας Γαβρόγλου, Μανώλης Πατηνιώτης, Δημήτρης Διαλέτης.
    Υλοποίηση: Κατερίνα Σούλα, Βασίλης Τσομπανίδης, Ειρήνη Γκουνταρούλη, Αλέξανδρος Αγγελάκης.
  • Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών
    • Επιστημονική επιμέλεια: Γιάννης Ιωαννίδης και Μιχάλης Χατζόπουλος.
      Υλοποίηση ολοκληρωμένου σύστηματος και διαδικτυακής εφαρμογής: Κατερίνα Ιατροπούλου, Αντώνης Λεμπέσης, Ναταλία Μανωλά, Δημήτρης Παπάρας, Βασίλης Στούμπος, Μάριος Τριβιζάς.
    • Επιστημονική επιμέλεια: Σέργιος Θεοδωρίδης.
      Υλοποίηση του συστήματος σάρωσης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων για το Ευρετήριο Επιστημονικών όρων: Θωμάς Κονιδάρης, Βασίλης Γάτος.
  • Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Διονυσία Δασκάλου, Γιάννης Παπαδόγγονας.